1. KHÁI NIỆM
Đặc điểm nổi bật của rối loạn này là người bệnh không thể duy trì sự tập trung chú ý cần thiết vào một sự vật, một chủ đề, một công việc nào đó mà luôn thay đổi sự tập trung chú ý vào nhưng vật, sự việc, những kích thích xung quanh. Điều này dẫn đến hậu quả là không thể hoàn tất một công việc nào đó khi được yêu cầu, được giao phó.
Chẩn đoán tăng động giảm chú ý chỉ được đặt ra khi biểu hiện của rối loạn này không chỉ xuất hiện ở một môi trường đặc biệt nào đó mà nó phải xuất hiện ở nhiều hoàn cảnh môi trường khác nhau như ở nhà, trường học,…
2. DỊCH TỄ
Các tài liệu cho thấy, tăng động giảm chú ý gặp từ 3 – 7% trẻ ở lứa tuổi học đường mắc rối loạn này. Trẻ nam mắc nhiều hơn trẻ nữ tỷ lệ từ 2,5 đến 5,6 trẻ nam trên một trẻ nữ.
3. BỆNH NGUYÊN - BỆNH SINH
Cho đến nay khoa học vẫn chưa tìm ra được một nguyên nhân rõ ràng của rối loạn tăng động giảm chú ý. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy một số yếu tố có ảnh hưởng rõ rệt đến rối loạn này, như thiếu oxy trong quá trình sinh và sau sinh.
*Di truyền:
✅ Trên các cặp sinh đôi cùng trứng nếu một trẻ bị thì nguy cơ mắc rối rối loạn này của trẻ còn lại lên đến khoảng 80 – 90%.
✅ Nếu một người cha hoặc mẹ bị mắc thì nguy cơ con của họ, mắc rối loạn này là khoảng 50%. Nếu trẻ có anh chị mắc rối loạn này thì nguy cơ bị mắc là 15 – 25%.
✅ Những bất thường hoặc những tổn thương não bộ.
✅ Các nghiên cứu cũng nhận thấy tỷ lệ rối loạn giảm chú ý, tăng động tăng cao ở những trẻ bị viêm não màng não, chấn thương não bộ trong quá trình sinh nở, ngạt sau sinh, những trẻ sinh thiếu tháng,…
*Môi trường:
Trong thời kì mang thai mẹ bị ngộ độc chì, thuốc diệt côn trùng, hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng ma túy… có vai trò ở khoảng 10 – 15% các trường hợp mắc rối loạn tăng động giảm chú ý.
4. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
Rối loạn tăng động giảm chú ý tập trung ở ba nhóm triệu chứng chính:
✅ Giảm chú ý
✅ Tăng vận động
✅ Xung động
Các rối loạn này cũng biểu hiện ở các mức độ khác nhau từ nhẹ đến nặng. Có trẻ biểu hiện không bao giờ hoàn tất các bài tập được giao, không nhớ nhiệm vụ của mình phải làm, luôn luôn để quên dụng cụ cá nhân hay dụng cụ học tập. Trẻ khác thì biểu hiện hiếu động lăng xăng, xung động, kích thích.
Trí thông minh và rối loạn tăng động giảm chú ý không có liên quan. Khó khăn trong học tập là hậu quả của việc giảm tập trung chú ý và tăng động gây nên chứ không phải là do trẻ thiếu thông minh.
Rối loạn này cũng thay đổi theo thời gian. Khoảng 40 đến 70% trẻ mắc rối loạn này còn tồn tại ở tuổi vị thành niên và tỷ lệ đáng kể rối loạn này còn tồn tại ở tuổi trưởng thành.
5. CHẨN ĐOÁN
Chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý dựa chủ yếu vào tiêu chuẩn lâm sàng theo phân loại chẩn đoán quốc tế ICD-10
✅ Tiêu chuẩn 1: Nhóm triệu chứng giảm chú ý: có ít nhất 6 triệu chứng dưới đây tồn tại ít nhất trong 6 tháng, những triệu chứng này gây hậu quả trẻ khó thích ứng và thiếu hài hòa so với những trẻ khác cùng trang lứa.
- Thường xuyên không thể chú ý tới các chi tiết hoặc mắc những những lỗi dại dột khi làm bài ở trường, trong công việc hoặc trong các hoạt động khác.
- Thường xuyên gặp khó khăn duy trì tập trung chú ý vào công việc hay những trò chơi.
- Thường xuyên tỏ ra lơ đãng khi người khác nói chuyện với mình.
- Thường xuyên không tuân thủ các quy định, không hoàn tất bài tập ở trường, công việc và nhiệm vụ được giao ở nhà hay ở trường (không phải do chống đối hay không hiểu công việc được giao).
- Thường xuyên gặp khó khăn trong việc tổ chức, sắp xếp công việc hay các hoạt động khác trong sinh hoạt.
- Thường xuyên né tránh hoặc thực hiện một cách miễn cưỡng những công việc cần sự tập trung (bài tập về nhà hay học ở trường).
- Thường xuyên đánh mất các vật dụng cần thiết cho công việc, học tập như sách vở, bút, thước,…
- Thường xuyên bị chi phối dễ dàng bởi các kích thích xung quanh.
- Thường xuyên quên trong hoạt động, sinh hoạt thường ngày.
✅ Tiêu chuẩn 2:
Tăng hoạt động: có ít nhất 3 trong các triệu chứng dưới đây thời gian tồn tại ít nhất trong 6 tháng, những triệu chứng này làm cho trẻ khó thích ứng và thiếu hài hòa so với các trẻ cùng trang lứa.
- Luôn ngọ nguậy chân tay hay uốn éo, vặn vẹo mình trên ghế.
- Luôn nhấp nhỏm đứng lên trong lớp học hoặc ở những nơi cần phải ngồi yên trên ghế.
- Chạy nhảy, leo trèo khắp nơi ở những nơi không cho phép (nếu là trẻ vị thành niên hay người trưởng thành có thể chỉ có cảm giác bồn chồn, khó chịu)
- Thường xuyên gặp khó khăn trong việc tuân thủ luật lệ của các trò chơi hoặc các hoạt động giải trí.
- Vận động liên tục không biết mệt mỏi.
✅ Tiêu chuẩn 3: Triệu chứng xung động: có ít nhất một trong các triệu chứng dưới đây thời gian tồn tại ít nhất 6 tháng, triệu chứng này làm trẻ khó thích ứng và thiếu hòa hợp so với các trẻ cùng trang lứa.
- Thường xuyên bật ra những câu trả lời khi chưa nghe hết câu hỏi.
- Thường xuyên gặp khó khăn mỗi khi phải chờ đợi đến lượt mình.
- Thường xuyên áp đặt, ngắt lời người khác.
- Nói quá nhiều.
✅ Tiêu chuẩn 4: những rối loạn này xuất hiện trước 7 tuổi.
✅ Tiêu chuẩn 5: Sự lan tỏa: các triệu chứng này không chỉ xuất hiện ở một hoàn cảnh nào đó mà phải xuất hiện trên các hoàn cảnh khác nhau. Ví dụ kết hợp giữa nhóm triệu chứng giảm chú ý và tăng động vừa xuất hiện ở nhà và ở trường học hay xuất hiện ở trường học và ở những nơi khác khi trẻ được quan sát như tại nơi khám bệnh (thông tin cũng cần phải được tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau)
✅ Tiêu chuẩn 6: những triệu chứng ở nhóm 1 và nhóm 3 gây nên sự khó khăn hoặc một sự giảm sút rõ rệt các chức năng xã hội, học tập và trong nghề nghiệp.
✅ Tiêu chuẩn 7: các triệu chứng không phải là biểu hiện cảu rối loạn quá trình phát triển lan tỏa, giai đoạn hưng cảm, giai đoạn trầm cảm, rối loạn lo âu.
✅ Chẩn đoán phân biệt:
- Rối loạn lưỡng cực loại I và loại II (có tính chu kỳ có xen kẽ những giai đoạn trầm cảm.)
- Tâm thần phân liệt (thường xuất hiện ở tuổi lớn hơn kèm các triệu chứng tự kỷ, thiếu hòa hợp điển hình.)
- Rối loạn Tic (thường là các rối loạn vận động ngôn ngữ mang tính định hình.)
- Rối loạn hành vi chống đối.
6. ĐIỀU TRỊ
✅ Nguyên tắc điều trị:
Điều trị bằng hóa dược là chủ yếu ngoài ra các liệu pháp tâm lý xã hội cũng được áp dụng như là các liệu pháp phụ trợ.
✅ Thuốc điều trị:
- Nhóm thuốc kích thích tâm thần (Methylphenidate, Dextroamphetamine): là lựa chọn hàng đầu trong điều trị rối loạn này. Nhưng thuốc được xếp vào nhóm thuốc gây nghiện, cần được chỉ định và theo dõi chặt chẽ.
- Atomoxetine: không thuộc nhóm thuốc kích thích tâm thần nhưng cũng là lựa chọn hàng đầu trong điều trị giảm chú ý – Tăng động cơ chế tác dụng ức chế hấp thu chất norepinephrine.
7. PHÒNG BỆNH
Khoảng 40 đến 70% trẻ mắc rối loạn này tồn tại ở tuổi vị thành niên nếu các triệu chứng thuyên giảm thì thường bắt đầu từ 12 cho đến 20 tuổi. Ở người trưởng thành rối loạn này vẫn tồn tại khoảng 50%. Thường các rối loạn tăng động có xu hướng giảm theo tuổi nhưng các rối loạn giảm chú ý cải thiện ít hơn. Những người mắc rối loạn này có nguy cơ nhiều hơn trở nên rối loạn nhân cách chống đối xã hội, sử dụng các chất gây nghiện, trầm cảm, lo âu,… ------------------------------------------------------------------------------------------------ PHÒNG KHÁM MINH TÂM
✅ Địa chỉ Phòng khám Minh Tâm: NV3A khu nhà ở thấp tầng Licogi 13 – số 164 Khuất Duy Tiến, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội (ngang cột 202 đường vành đai 3 - gần ngã tư Khuất Duy Tiến - Lê Văn Lương)
✅ Hotline: 0904.113.629 - 0965.008.669
✅ Fanpage: https:/www.facebook.com/pkbsminhtam
✅ Youtube: Phòng khám TS.BS Dương Minh Tâm
✅ Email: lienhe.pkminhtam@gmail.com ⏰Lịch khám bệnh trực tiếp từ bác sĩ và phòng khám Minh Tâm:
+ Thứ Hai đến thứ Sáu: 17-19h
+ Thứ Bảy: Phòng khám nghỉ
+ Chủ nhật: sáng 8-11h; chiều 15-18h
--- TÂM TRÍ KHỎE - SỐNG AN VUI ---
#pkbsminhtam #phongkhamminhtam
